Ίσως μας φαίνεται παράξενη η σύνδεση της λαϊκής τέχνης στην υπηρεσία της γαστρονομίας.
Άλλωστε, η ανεξέλεγκτη αύξηση της δημοτικότητας που έχει αποκτήσει η μαγειρική τέχνη την τελευταία δεκαετία, έχει καταφέρει ήδη να εξαφανίσει καλύψει άλλες σημαντικές τέχνες που αξιοποιούνται ή αξιοποιούνταν στο παρελθόν για να την υπηρετήσουν.
Ωστόσο, η επιλογή του κατάλληλου εργαλείου παρασκευής και του σκεύους που θα σερβιριστεί ένα άρτια σχεδιασμένο φαγητό, κάποιες φορές προκαλεί «πονοκέφαλο» στον σεφ καθώς ο ίδιος καλείται να ερευνήσει πρωτότυπες ιδέες και ευφάνταστες λύσεις.
Πάμε πίσω για να πάμε μπροστά.
Παρότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες σε ένα ποιοτικό τρόφιμο, εντούτοις, η άρτια εκτελεσμένη τεχνική με τα κατάλληλα εργαλεία μεταποίησης, δεν λειτουργεί απλώς συμπληρωματικά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχει σημαντικό μερίδιο ευθύνης καθώς συνδέει τον πρωτογενή τομέα με τη μεταποίηση και εν τέλει με τη μαγειρική και τη διατροφή του ανθρώπου.
Αυτή είναι και η θεμελιώδης αρχή της λαϊκής τέχνης. Να συνδυάζει, δηλαδή, την αισθητική και τη χρησιμότητα και να αποτυπώνει έναν κόσμο στον οποίο ο άνθρωπος ζει αρμονικά με τη φύση του.
Η τέχνη της Καλαθοπλεκτικής στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Το παράδειγμα της Τήνου
Το 2019, η καλαθοπλεκτική του Βωλάξ στην Τήνο, καταχωρήθηκε στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής της Ελλάδας.
Διαβάστε περισσότερα εδώ: Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Καλαθοπλεκτική στη Βωλάξ Τήνου | 2019.
Απαραίτητα στο νοικοκυριό για το κρασί, το λάδι, τα σιτηρά αλλά και στον ψαρά τον αγρότη, τον κυνηγό. Ανάγκες που σήμερα τις καλύπτει το πλαστικό.
https://metomati.gr/τα-βωλακίτικα-καλάθια-της-έφης/
Το παράδειγμα της Λήμνου
Το 2020, η τέχνη της παρασκευής του τυριού Μελίπαστου/ Μελίχλωρου καταχωρήθηκε στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για την Παρασκευή του οποίου χρησιμοποιούνται τα «τυρβόλια», δηλαδή τα πλεχτά καλαθάκια στα οποία μορφοποιείται το εν λόγω τυρί.
Ορισμός σύμφωνα με την περιγραφή στο ευρετήριο της ΑΠΚ
*Τυρβόλια: Τα τυρβόλια, τα καλαθάκια μέσα στα οποία στράγγιζε και στέγνωνε παραδοσιακά το μελίπαστο/μελίχλωρο, είναι φτιαγμένα από βούρλα. Τα βούρλα πρέπει να συλλεγούν το καλοκαίρι, από σημεία που δεν έχουν πλέον νερό, όπως από ρυάκια που έχουν στεγνώσει, ή από χέρσα κτήματα. Στη Λήμνο φύονται 3-4 είδη βούρλου, όμως ένα μόνο από αυτά είναι κατάλληλο για τα τυρβόλια, μια που όσο και να ξηρανθεί παραμένει συμπαγές στο εσωτερικό του.
Προσοχή χρειάζεται και το πλέξιμό τους, ώστε τα βούρλα να μην τσακίσουν και επιτρέψουν την εισαγωγή υγρασίας στο εσωτερικό τους, κάτι που θα μειώσει τη διάρκεια ζωής τους. Το μέγεθος της βάσης του τυρβολιού δεν ξεπερνάει συνήθως το μέγεθος της παλάμης του τεχνίτη και το ύψος του παραδοσιακά έφτανε το ύψος του αντίχειρα του τεχνίτη.
Τα τυρβόλια διαφοροποιούνται ελαφρά μεταξύ τους, ανάλογα με την τεχνική που χρησιμοποιείται, η οποία εξαρτάται από το χωριό καταγωγής του τεχνίτη, και την πρώτη ύλη. Στις μέρες μας, ειδικά στα τυροκομεία, χρησιμοποιούνται τα πλαστικά τυρβόλια. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα πλεκτά τυρβόλια από βούρλα προσδίδουν ξεχωριστή γεύση στο τυρί. Οι παραγωγοί που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα παραδοσιακά τυρβόλια από βούρλα, πριν από τη χρήση τους, τα ζεματίζουν και τα πλένουν πολύ προσεκτικά.
Οι άνθρωποι-φορείς της γνώσης κατασκευής των ντόπιων παραδοσιακών τυρβολιών είναι πλέον λίγοι, είναι όμως παρήγορο ότι υπάρχουν ανάμεσά τους νέοι άνθρωποι που συνεχίζουν την παράδοση.
Διαβάστε περισσότερα εδώ: Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Η τέχνη της παρασκευής του τυριού Μελίπαστο στη Λήμνο
Η υπογραφή του Καλλιτέχνη
“Κάθε καλαθοπλέκτης αφήνει τη δική του υπογραφή με τον τρόπο που πλέκει, γι αυτό και αν παρατηρήσουμε τον κάθε πάτο ξεχωριστά, θα βρούμε διαφορετικές πλέξεις“, μας λέει ο Ραφαήλ Γιαννέλης, που συναντήσαμε στη Λήμνο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Γαστρονομίας και Οίνου Lemnos Philema.
«Παραδοσιακά, η γνώση της καλαθοπλεκτικής περνάει από γυναίκα σε άνδρα και ούτω καθεξής. Έμαθα την τέχνη από τη νονά μου και -κάποια στιγμή- πρέπει να τη μεταφέρω σε κάποιο κορίτσι».
Ο λαογράφος Ραφαήλ Γιαννέλης, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Λαϊκή Τέχνη, είναι ο νεότερος -ίσως και ο μοναδικός νέος καλαθοπλέκτης στη Λήμνο. Οι γνώσεις του και η αφοσίωσή του στη λαογραφία άλλωστε τον οδήγησε στο να συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη συλλογή καλαθιών από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Μια συλλογή που αναζητά χώρο φιλοξενίας.
