Η κοινωνική γαστρονομία αποτελεί μία από πλέον σύγχρονες μορφές αλληλεγγύης στον παγκόσμιο χάρτη. Αποτελεί δε, ίσως τη μοναδική αφορμή για να ενωθούν επιστήμονες, ακαδημαϊκοί, σεφ, καλλιεργητές, εργάτες της γης, απλοί πολίτες. Όλοι για έναν κοινό σκοπό: την μείωση του πόνου μέσω της θρέψης. Η τροφή σημαίνει ελπίδα, είναι η ίδια ζωή.

Κοινωνική Γαστρονομία Vs Κοινωνική Κουζίνα

Η γαστρονομία είναι μία έννοια που εξελίσσεται συνεχώς, ξεφεύγει από την ταπεινή καθημερινή μαγειρική, δεν αφορά μόνο σε πιάτα υψηλής αισθητικής με περίτεχνα σχέδια, ευφάνταστες τεχνικές και Instagram-ικά στιγμιότυπα. Έχει περισσότερο ανθρωποκεντρική προσέγγιση και λιγότερο μαγειρική. Εδώ η μαγειρική είναι το μέσο και όχι ο σκοπός.

Με τον όρο «κοινωνική κουζίνα» εννοούμε αυτή καθ’ εαυτήν την πράξη, δηλαδή το μαγείρεμα. Με τον όρο «κοινωνική γαστρονομία» εννοούμε πολλά περισσότερα θέματα μαζί.

Η προσέγγισή της είναι ανθρωποκεντρική

Η κοινωνική γαστρονομία, είναι ένας σύγχρονος όρος που αφορά σε μία πληθώρα δράσεων οι οποίες σχετίζονται με την επιτακτική ανάγκη για θρέψη γι’ αυτό και περιλαμβάνει όλες τις δράσεις που αφορούν την τροφή για ένα κοινό σκοπό: Τη μείωση του πόνου.

Γιατί όταν ο άνθρωπος χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του και σε μία στιγμή, ξαφνικά, βρίσκεται ξεσπιτωμένος να μετράει τ’ άστρα, τότε δεν υπάρχουν φυλετικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί διαχωρισμοί. Το φύλο, το χρώμα, η θρησκεία, το κοινωνικό στάτους και άλλες εφήμερες κατηγοριοποιήσεις συγκεντρώνονται στην ίδια λέξη: άνθρωπος.

Όταν ο άνθρωπος βιώνει μια δραματική σκηνή, λίγα πράγματα έχει ανάγκη, αρχικά. Μια γωνιά να ξαποστάσει, μια αγκαλιά για να κρυφτεί, μία μπουκιά για να σταθεί και λίγο νερό για να ξεδιψάσει. Τα απολύτως απαραίτητα.

Δεν χρειάζεται να κοιτάξει κανείς πίσω στα παλαιότερα χρόνια, γιατί το έχουμε ζήσει έντονα την τελευταία δεκαετία. Με τους πολέμους, τις πυρκαγιές, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και γενικότερα την όποια «ανωτέρα βία». Από τη μία στιγμή στην άλλη, μπορεί να βρεθεί ο άνθρωπος μέσα σε μία βάρκα ή ένα πλοίο της γραμμής, δίπλα στα ερείπια, σε ένα γήπεδο, στο προαύλιο ενός σχολείου, στην ύπαιθρο. Μόνος μέσα σε πολλούς, ευάλωτος και πεινασμένος.

Η δύναμη της τροφής

Κάτω από αυτές τις συνθήκες αξιοποιείται η δύναμη των τροφίμων. Τότε είναι που οι λέξεις παίρνουν διαφορετική αξία και αποκτούν άλλες έννοιες, ουσιαστικές. Το φαγητό μεταφράζεται σε θαλπωρή, φροντίδα και ελπίδα. Η θρέψη λέγεται ζωή.

Μια φρεσκομαγειρεμένη μερίδα φαγητού προσφέρει ελπίδα

Μια μικρή ομάδα ανθρώπων μπορεί να παρακινήσει μια μεγάλη μάζα πολιτών για έναν κοινό σκοπό, την απαλοιφή του πόνου που προέρχεται από την απώλεια στέγης. Σε περιόδους κρίσης, που την τελευταία δεκαετία έχουμε ζήσει αρκετές, οι μικρές συλλογικότητες μαγειρεύουν ομαδικά, προσφέροντας φρεσκομαγειρεμένες μερίδες ελπίδας. Φαγάκι!

Οι «άλλοι άνθρωποι»

Ως δια μαγείας, με ταχύτητα ασύλληπτη και πέρα από τις τυπικές μη κερδοσκοπικές κοινότητες, οι «άλλοι άνθρωποι», οργανώνουν μαγειρικές δράσεις. Σε χρόνο ρεκόρ, δημιουργούνται ομαδικές συνομιλίες και μέσω κρυφών μηνυμάτων, οργανώνονται μαγειρικές δράσεις για να ταϊστούν 100, 200, 500 και βάλε άνθρωποι.

«Παίρνει το chat φωτιά» και μεταλαμπαδεύει το φιλότιμο. Με μία φιάλη προπανίου, μια ή και δύο μαρμίτες, ζυμαρικά, ελαιόλαδο, ντομάτα και μυρωδικά στήνεται το μαγέρικο και ακολουθεί η μεριδοποίηση. Ένα γενναίο κομμάτι ψωμί για να το συνοδεύει, ένα φρούτο εποχής και ένα σνακ για επιδόρπιο. Πλήρες γεύμα με τα όλα του γιατί δεν είναι συσσίτιο, είναι φροντίδα ουσιαστική.

Στα κλου της δράσης, το μήνυμα στο χάρτινο σκαφάκι. Μια καρδιά, ένα λουλούδι, ένα δέντρο, ένα σύμβολο ζωής, ένα μήνυμα ελπίδας. Ένας μικρός τρόπος για να κάνεις τον πονεμένο να χαμογελάσει. Άγνωστοι μεταξύ αγνώστων.

Ακολουθήστε ΤΟΝ ΑΛΛΟ ΑΝΘΡΩΠΟ – Κοινωνική Κουζίνα ΔΩΡΕΑΝ φαγητό για όλους στα social media και ενημερωθείτε για τις επερχόμενες δράσεις.

Ανταλλαγή πολιτισμών. Δάνεια και αντιδάνεια για ένα κοινό σκοπό. 

Μου έχει τύχει να δω καταξιωμένο σεφ, να κατεβάζει βιβλία από τις βιβλιοθήκες του, όχι επιπόλαιη αναζήτηση στο internet, για να μελετήσει τις γεύσεις και τα μπαχάρια προκειμένου να επιλέξει συνταγές που θα τους θυμίζουν πατρίδα. Το έχω δει να συμβαίνει για διανομή γευμάτων στις πύλες του Πειραιά.

Η περίπτωση των γευμάτων αγάπης.

Στα γεύματα αγάπης αναφερόμαστε σε μια μεγάλη τραπεζαρία όπου όλοι τρώνε την ίδια στιγμή, μαζί, την ίδια τροφή. Μια πράξη που λέγεται ότι ξεκίνησε από τα μεγάλα μοναστηριακά τραπέζια, όπου όλοι οι μοναχοί γευμάτιζαν μαζί και έπειτα πέρασε στα οικοτροφεία όπου όλοι οι οικότροφοι γευματίζουν μαζί, την ίδια στιγμή.

Το παράδειγμα του Massimo Bottura

«Το μαγείρεμα είναι μια πράξη αγάπης, το μαγείρεμα είναι μια παρότρυνση για δράση».

Massimo Bottura

Ο Massimo Bottura, ο οποίος ψηφίστηκε ως ο καλύτερος σεφ στον κόσμο, χρησιμοποιεί το ταλέντο και τη θέση του για να μειώσει τα απορρίμματα των τροφίμων, ταΐζοντας τους φτωχούς μέσω της ιδέας του Refettorio – Food For Soul. Όπως λέει ο Bottura: «Το μαγείρεμα είναι μια πράξη αγάπης, το μαγείρεμα είναι μια παρότρυνση για δράση».

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και το Κοινωνικό Μάρκετινγκ στην υπηρεσία της Κοινωνικής γαστρονομίας.

Ενώ τα παγκόσμια προγράμματα μείωσης της πείνας -κυρίως στις τρίτες χώρες- οδεύουν προς τον τελικό στόχο, η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό ζήτημα και η πανδημία προκάλεσαν μεγάλες ανισορροπίες στη διατροφική αλυσίδα και αύξησαν τα ποσοστά φτώχιας ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες χώρες.

Άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, έμειναν χωρίς εισόδημα και χωρίς στέγη καταλήγοντας στα σκληρά όρια της φτώχιας, γεγονός που άγγιξε, αρχικά, τις μικρές παρέες και ύστερα πέρασε άμεσα στις οργανωμένες επιχειρήσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα καθώς και στα τμήματα της (υποχρεωτικής) κοινωνικής ευθύνης μεγάλων εταιριών ανεξαρτήτου είδους και δραστηριότητας.

Μηδενική σπατάλη και Κοινωνική Γαστρονομία

Στο γενικότερο πλαίσιο της «κοινωνικής γαστρονομίας» – social gastronomy – εντάσσεται και η μείωση σπατάλης. Υπάρχουν ήδη κάποιες οργανωμένες πρωτοβουλίες όπως πχ το «ΜΠΟΡΟΥΜΕ», στο οποίο μπορεί ένας οργανισμός τροφίμων ή μια επαγγελματική κουζίνα να ενημερώσει για το απόθεμα. Οι άνθρωποι του ΜΠΟΡΟΥΜΕ, φροντίζουν με τη σειρά τους να βρουν το σωμάτιο που έχει εκείνη την περίοδο πραγματικά ανάγκη και να φέρουν σε επαφή τις δύο πλευρές. Με αυτό τον τρόπο καμία τροφή δεν καταλήγει στα απορρίμματα. Αντίθετα αξιοποιείται στο απόλυτο, με ένα απλό τηλεφώνημα.

Διαβάστε επίσης: «Μπορούμε στη Λαϊκή» 2021: 106 τόνοι φρούτα & λαχανικά έχουν ήδη σωθεί και προσφερθεί

Εκπαίδευση και Κοινωνική Γαστρονομία 

Στην προσπάθεια για ενδυνάμωση της κοινωνικής γαστρονομίας, εμπλέκονται και οι επιστήμονες διατροφής όπου συμμετέχουν ενεργά με τις γνώσεις τους για την ουσιαστική αξιοποίηση της τροφής. Όχι μόνο για την πρόσκαιρη κάλυψη του αισθήματος της πείνας αλλά και για την φροντίδα της καλής υγείας και της υγιούς ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισμού μέσω ποιοτικών τροφών και όχι έτοιμων επεξεργασμένων σνακ. Απώτερος σκοπός, η δημιουργία θέσεων εργασίας στην τοπική, μικρή κοινωνία.

Στη Βραζιλία, οι εκπαιδευτές μαγειρικής τέχνης και έμπειροι σεφ, μέσω προγραμμάτων κατάρτισης, εκπαιδεύουν τους ιδιώτες στο πώς να εντάξουν τις τοπικές πρώτες ύλες στην καθημερινή τους διατροφή, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα τις μαγειρικές τους ικανότητες.

Συνοψίζοντας σχετικά με την κοινωνική γαστρονομία

Η κοινωνική γαστρονομία είναι μια ανθρωποκεντρική λύση που χρησιμοποιεί τη δύναμη της τροφής και τα εργαλεία της γαστρονομίας για να αντιμετωπίσει μερικά από τα πιο πολύπλοκα ζητήματα της κοινωνίας μας: την κακή διατροφή, την σπατάλη των τροφίμων, την φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα.

Κάτι που θα βλέπουμε συχνά στο εξής και για το οποίο θα επανέλθω, ελπίζω, σύντομα. Μην ξεχνάμε και τις αλλαγές στη διατροφή λόγω της covid-19!