Προσπαθούσα για χρόνια να μάθω γιατί χάθηκε το ελληνικό σουσάμι και απάντηση δεν έβρισκα. Όχι πως δεν έχουμε παραγωγή. Έχουμε! Έχουμε όμως και τόσες πολλές συνταγές και προϊόντα με ή από σουσάμι που απαιτούν μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που παράγουμε. Αυτό είναι ο λόγος που εισάγουμε.
Το σουσάμι στην Ελληνική γαστρονομία
Στις συνταγές της Ελληνικής γαστρονομίας το σουσάμι έχει ξεχωριστή θέση. Μάλιστα, οι αναφορές για τη χρήση του έχουν βαθιές ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα. Ο “όφωρος” ήταν ένα χορταστικό και θρεπτικό γλύκισμα που παρασκευαζόταν με ζύμη από αλεύρι, σουσάμι και μέλι – περίπου σαν τα ξεροτήγανα της Κρήτης. Ο Ηρόδοτος κάνει την πρώτη αναφορά τον 5ο π.Χ αιώνα για το έδεσμα από σουσάμι και μέλι, εννοώντας το ευρέως γνωστό παστέλι.
Τα κουλούρια Θεσσαλονίκης και τα άλλα παραδοσιακά λαδοκούλουρα πασπαλίζονται με σουσάμι για να ενισχυθεί η γεύση τους. Η σουσαμόπαστα ή αλλιώς το ταχίνι θεωρείται μία από τις πιο δυναμωτικές και θρεπτικές τροφές. Ο παραδοσιακός χαλβάς του Μπακάλη αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα γλυκίσματα και προτείνεται ειδικά σε περιόδους νηστείας.
Αν υπολογίσουμε το σουσάμι που απαιτείται για να παραχθούν όλα αυτά τα προϊόντα τότε φαίνεται πως η ποσότητα δεν μπορεί να καλυφθεί από τις εγχώριες καλλιέργειες γι αυτό και εισάγουμε 40.000 τόνους ετησίως από χώρες όπως το Σουδάν, το Ιράν και την Ινδία.
Μετά την Κατοχή
Όπως φαίνεται, κάπου μετά τα χρόνια της Κατοχής, αναπτύχθηκαν άλλες καλλιέργειες περισσότερο κερδοφόρες, με καλύτερη απόδοση ανά στρέμμα και λιγότερες απαιτήσεις σε χειρωνακτική εργασία. Για παράδειγμα, στη Μεσσηνία που φημίζεται για το τραγανό παστέλι του Ζευγολατιού που εθιμοτυπικά πωλούνταν στους σταθμούς των τρένων, οι παραγωγοί άφησαν πίσω το σουσάμι (και τη σταφίδα) και επένδυσαν σε ελαιόδεντρα και εσπεριδοειδή.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στις Κυκλάδες, στα Δωδεκάνησα και αλλού. Κάθε σπιτικό, όπως είχε τα δικά του αμπέλια και τους μπαξέδες, φαίνεται ότι είχε και καλλιέργεια σουσαμιού τόση όση χρειαζόταν για να καλύψει τις ετήσιες διατροφικές ανάγκες της οικογένειας. Με την άνθηση του εμπορίου, το σουσάμι που έφτασε από τις ξένες χώρες ήταν αρκετά φτηνό και ποιοτικό.
Σήμερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, στην Ελλάδα καλλιεργούνται γύρω στα 6.000 στρέμματα στη Δράμα και στον Έβρο, ενώ γίνονται οργανωμένες προσπάθειες για την επανεκκίνηση των καλλιεργειών με νέες συμφέρουσες μεθόδους.
Καλλιέργεια σουσαμιού στη Λήμνο
Η Λήμνος δεν είχε ποτέ ελαιόλαδο, είχε σουσαμέλαιο και βούτυρο. Αυτό είχε στο μυαλό της η κα Αθηνά Καβαλέρη και έσπειρε σε λίγα μέτρα γης σουσάμι. Όσο δύσκολη και αν είναι η καλλιέργεια θα το παλέψει μέχρι να καταφέρει να βγάλει το δικό της σουσαμέλαιο. Όπως θυμάται παλιά να κάνει η μητέρα της. Να τρίβει στον πετρόμυλο το δικό της σουσάμι και να βγάζει το δικό της σουσαμέλαιο.
Η Αθηνά είναι νέα αγρότισσα, σύγχρονη γυναίκα, με δυναμική προσωπικότητα και ανήσυχο πνεύμα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ατσική της Λήμνου, με πολύτιμες γνώσεις για την αγροτική και κτηνοτροφική ζωή του παρελθόντος γι αυτό και σε πείσμα των καιρών θέλει να αναβιώσει πρακτικές που είναι εδώ και καιρό ξεχασμένες.
Ευχαριστούμε τους συντελεστές του Lemnos Philema που μας έδωσαν την δυνατότητα να γνωρίσουμε από κοντά ανθρώπους όπως την Αθηνά.
Πριν φύγετε, διαβάστε και αυτό!
