Στα χωριά, πριν βγουν οι αλωνιστικές μηχανές, οι αγρότες χρησιμοποιούσαν διάφορους τρόπους για να συλλέγουν τον καρπό των δημητριακών. Σιτάρι σε όλες του τις ποικιλίες (γκρινιάς, κουρεμένο) η βρώμη, το κριθάρι, το καλαμπόκι ακόμη και τα φασόλια. Το κάθε ένα από αυτά είχε τον δικό του τρόπο.

Η βρώμη πχ.  για να αλωνιστεί, δηλαδή να βγει ο καρπός από το καλάμι, έπρεπε να είναι δροσισμένη. Έτσι το όφελος ήταν διπλό γιατί είχε λιγότερο κόπο να βγει ο σπόρος από τη σάλμη (καλαμιά) την οποία αξιοποιούσαν με πολλούς τρόπους. Στα στρώματα, στα μαξιλάρια, στην τροφή των ζώων και στο σκέπασμα των κηπευτικών.

Το σιτάρι αλωνιζόταν την ημέρα για να τρίβεται καλύτερα και με το λίχνισμα να ξεχωρίζει εύκολα ο σπόρος.

Τα αλώνια ήταν επίπεδες επιφάνειες γης διαμέτρου δέκα πέντε περίπου μέτρων. Τα κατασκεύαζαν σε ψηλά σημεία των χωριών για να είναι εκτεθειμένα στον άνεμο. Ήταν κυρίως χωματερά με εξαίρεση κάποιους που τα έχτιζαν με πλάκες για να μη βγάζουν χώμα, όμως σε αυτές τις περιπτώσεις το πάτημα του αλόγου έσπαγε τους σπόρους και πήγαιναν  χαμένοι.

Το χώμα το κατάβρεχαν συχνά και το πασπάλιζαν με ψιλοκομμένο άχυρο. Με τα πατήματα των ανθρώπων το άχυρο κολλούσε στη λάσπη και γινόταν σώμα. Επάνω σε αυτό έστρωναν τα δεμάτια που είχαν στοιβάξει από πριν στις θημωνιές.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

• Αλέτρι

• Δρεπάνι είναι το εργαλείο που θερίζουν το σιτάρι

• Χειρόβολο λεγόταν η ποσότητα των καλαμιών που χωρούσε η χούφτα του θεριστή.
• Πολλά χειρόβολα μαζί έκαναν το λιμάρι.
• Τα χειρόβολα τα έδεναν με τα δεμάτια.
• Άγανα ήταν τα μουστάκια που είχαν τα στάχυα. Τέτοιος ήταν ο γκρινιάς και η ερέτρεια που έβγαζε το καλύτερο  ψωμί. Κουρεμένο ήταν μία ποικιλία που εμφανίστηκε αργότερα και δεν είχε άγανα στα στάχυα.
• Οι σταχομαζώχτρες ήταν γυναίκες που μάζευαν τα στάχυα που έπεφταν κατά τον θερισμό.
• Θεριστής ήταν ο Ιούνιος και Αλωνάρης ο Ιούλιος.
• Δεκρυάνι ήταν η πιρούνα (δίκρανο) με την οποία λίχνιζαν το πατημένο σιτάρι.
• Το φτυάρι ήταν ξύλινο και η σκούπα ήταν από αφάνες.

• Λίχνισμα ήταν η εργασία με την οποία σήκωναν στον αέρα καρπό και άχυρα μαζί για να τα ξεχωρίσει η δύναμη του αέρα.
• Σκύβαλα ήταν τα χοντροκομμένα και κακοπατημένα στάχυα που χρειάζονταν ακόμη χτύπημα για να ξεχωρίσει ο καρπός.
• Αργελόι ή δρυμόνι ήταν το κόσκινο με το οποίο κοσκίνιζαν τα σκύβαλα για να φύγει ο καρπός.
• Στοίχερο ή αστοίχερο ήταν το δοκάρι γύρω από το οποίο τυλίγονταν οι τρίχες που ήταν δεμένα τα άλογα που γύριζαν γύρω-γύρω. Λέγεται και στρίαλος.
• Σβάρνα ήταν μία σχεδία στην οποία έβαζαν βάρος ή ανέβαινε κάποιος άνθρωπος προκειμένου να τρίβεται ο καρπός από το βάρος κατά την περιστροφή της γύρω από το στοίχερο. Η σβάρνα λέγεται και βολόσυρος όταν χρησιμοποιείται στο όργωμα.

  

• Καμουτσίκι ήταν η βέργα ή το ξύλο που είχε και σχοινί ή βούνευρο για να χτυπούν τα άλογα, να τρέχουν.
• Αλωνιστής ήταν ο εργάτης που έτρεχε πίσω από τα άλογα για να τα αναγκάζει να τρέχουν. Ο Αλωνιστής πήγαινε για μεροκάματο και όταν είχε και το άλογό του έπαιρνε διπλό μεροκάματο. Υπήρχαν περιπτώσεις αλωνιστών που αντί για μεροκάματο έβαζαν δανεικαριά. Με αυτό τον τρόπο αν είχε πολλές δανεικαριές θα μαζευόντουσαν πολλοί και θα αλώνιζαν γρήγορα και το δικό του χωράφι.
  
• Χαράρια ήταν τα πάνινα μεγάλα σακιά που έβαζαν το σιτάρι. Το χαράρι ήταν από λινάρι φτιαγμένο στον αργαλειό. Χωρούσε από 100 έως 600 οκάδες.
• Ρογός ήταν ο χώρος που αποθήκευαν το άχυρο προκειμένου να το τρώνε τον χειμώνα τα ζώα.
• Φόρτωμα ήταν η μετρική μονάδα (100 οκάδες) που ζύγιζαν το σιτάρι. Έτσι κάποιος που είχε πολλά φορτώματα σιτάρι ήταν αρκετά πλούσιος.
• Δέμπλες: Όταν δεν είχαν μεγάλες ποσότητες σιταριού χρησιμοποιούσαν τις δέμπλες. Η δέμπλα ήταν ένα κομμάτι ξύλο που στο επάνω μέρος ήταν δεμένο σαν κόπανος ένα άλλο κομμάτι ξύλο. Έτσι όταν ο εργάτης χτυπούσε με την δέμπλα τον καρπό, ο κόπανος οριζοντιωνόταν και έπιανε μεγαλύτερη επιφάνεια.

Αποτέλεσμα ήταν το πιο γρήγορο ξεχώρισμα του σπόρου. Εάν ήταν δεμένος ένας κόπανος ήταν απλώς δέμπλα. Εάν ήταν δύο τότε στην περιοχή της Αλαγονίας το έλεγαν διπλό. Συνήθως τις δέμπλες τις χρησιμοποιούσαν για να βγάζουν τον καρπό του καλαμποκιού από τα λούκια (κούκλες).

Όλα αυτά λοιπόν καταργήθηκαν και η αλωνιστική μηχανή απάλλαξε αρκετό κόσμο. Σήμερα υπάρχει η θεριζοαλωνιστική μηχανή και έτσι ούτε συγκέντρωση γίνεται στις θημωνιές ούτε το άχυρο έχει τόσο μεγάλη ζήτηση.

Που είσαι καημένε παππού γερό-Νικολάκη να δεις τα χάλια τους, όπως έλεγες.
Ψωμί αγοράζουν, λάδι αγοράζουν, Θεέ μου πώς θα ζήσουν;

• Απόσπασμα από το βιβλίο “Παραδοσιακά Επαγγέλματα & Συνήθειες”, Κώστας Γ. Μπαλαφούτης
• Φωτογραφίες από τα εκθέματα του Λαογραφικού Μουσείου Γιάλοβας.

Σχετικά Άρθρα

• Μάκινα – η ξύλινη μηχανή της σταφίδας με τη μεγάλη ιστορία, γράφει η Γιάννα
• Τα πήρε όλα (η) σβάρνα, γράφει η Γιάννα
• O Αγωγιάτης της Σταφίδας, του Λαδιού και των ξινών, γράφει η Γιάννα